Σκέψεις για το πρόβλημα των δασωμένων αγρών

Εν αναμονή μίας ακόμα φημολογούμενης παράτασης της προθεσμίας υποβολής αντιρρήσεων και των αναμενόμενων προτάσεων του Υπουργείου για τους δασωμένους αγρούς, παραθέτουμε παρακάτω ορισμένες προσωπικές σκέψεις, με βάση και τον χειρισμό σχετικών υποθέσεων κατά τα τελευταία χρόνια.

Οι δασωμένοι αγροί είναι εξίσου σημαντικό αν όχι μεγαλύτερο πρόβλημα από αυτό των εκχερσωμένων εκτάσεων (ΔΑ), (αμφότερα οι Δασικοί Χάρτες οφείλουν να καταγράψουν καταρχάς και στη συνέχεια να γίνουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις), επειδή:
  • τα όρια χαρακτηρισμού μεταξύ δάσους και δασικής έκτασης είναι πολύ στενά (από 15-25%). Στην πράξη καμία Υπηρεσία δεν μετρά επακριβώς το ποσοστό δασοκάλυψης, να πει πχ ότι η δασοκάλυψη είναι 20% και άρα είναι δασική έκταση κι όχι δάσος. Ειδικά τα θαμνώδη είδη (ρείκια, πουρνάρια κλπ) το πιθανότερο είναι ότι θα καταλαμβάνουν περισσότερο από το 60% του υπορόφου ενός δασωμένου αγρού
  • υπάρχει το αίσθημα της αδικίας όταν “τακτοποιούνται” όσοι κάναν εκχερσώσεις μέχρι το 2007 και τιμωρούνται όσων τα δικά τους κτήματα δασώθηκαν
  • υπάρχουν περιπτώσεις δασώσεων λόγω μακροχρόνιων διενέξεων με τη δασική διοίκηση. Όταν μία πράξη έκανε 5 χρόνια να βγει και 10 να τελεσιδικήσει είναι αναμενόμενο το κτήμα να δασωθεί, αφού εννοείται ότι η ίδια η Δασ.Υπηρεσία δεν θα άφηνε καμία επέμβαση σε αυτή
  • υπάρχουν άνθρωποι που οι ίδιοι φυτεύουν δένδρα (ή αφήνουν συνειδητά αυτοφυή βλάστηση) για λόγους αισθητικής, σταθεροποίησης εδάφους, για φυτοφράκτη (αντιανεμική προστασία, οριοθέτηση ιδιοκτησίας) κ.ά σκοπούς. Η αυστηρότητα στα κριτήρια δάσωσης φέρνει το αντίθετο αποτέλεσμα, δλδ οι ιδιοκτήτες γεωργικής γης να καταπολεμάνε με κάθε τρόποτην δασική βλάστηση, ενώ θα έπρεπε να ενθαρρύνονται για το αντίθετο
  • σε ορισμένες περιοχές (π.χ. στο Πήλιο) η δάσωση ενός κτήματος μετά τον καθαρισμό του (με άδεια της δασικής αρχής) μπορεί να επανέλθει εντός 2-3 ετών, εάν δεν χρησιμοποιηθούν κατάλληλα φυτοφάρμακα, το δε κόστος καθαρισμού είναι ιδιαίτερα υψηλό, για τα δεδομένα της οικονομικής κρίσης.
  • Τα υπόβαθρα του 2007-2009 μπορεί να εμφανίζουν εντελώς διαφορετική κατάσταση με τη σημερινή (2017), αφού μέσα σε μία 10ετία ένας αγρός του 2007 μπορεί να έχει δασωθεί, η δε μορφή του στα εν λόγω υπόβαθρα (2007) να είναι καθαρά θέμα τύχης. Αντίθετα, αγροί που καθαρίστηκαν το 2004 μπορεί να εμφανίζονται ως δασωμένοι στα “πρόσφατα” υπόβαθρα!

Με βάση τα παραπάνω, παραθέτουμε ορισμένες προτάσεις για το θέμα, οι οποίες θα μπορούσαν να ρυθμιστούν με Υ.Α. και όχι αλλαγή της νομοθεσίας:

(1) Στην έννοια της δασικής έκτασης, για την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 67 ν.998/79 και μόνο, όπως ισχύει, περιλαμβάνονται:
  • αγροτεμάχια με δασική μορφή που δεν καλλιεργούνταν για χρονικό διάστημα μέχρι 10 έτη από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης διαπίστωσης του χαρακτήρα της έκτασης στην αρμόδια δασική αρχή. Ο χρόνος εγκατάλειψης της καλλιέργειας αποδεικνύεται φωτοερμηνευτικά
  • όσα αγροτεμάχια φέρουν χαρακτηρισμό “ΑΔ” στον Δασικό Χάρτη, εμφανίζονται όμως ως καλλιεργούμενα στα υπόβαθρα του ΟΣΔΕ (1996-1998)
  • αγροτεμάχια που δεν καλλιεργήθηκαν για οποιοδήποτε χρονικό διάστημα για λόγους ανωτέρας βίας, με την προϋπόθεση ότι επανακαλλιεργήθηκαν μετά την άρση των λόγων αυτών. Τυχόν πράξεις της διοίκησης για την προστασία τους ανακαλούνται
  • αγροτέμαχια των οποίων σταμάτησαν οι διακατοχικές πράξεις λόγω νομικών ή διοικητικών διενέξεων, συμπεριλαμβανομένων ενεργειών για την προστασία της έκτασης, σύμφωνα με τη δασική νομοθεσία. Στην περίπτωση αυτή εξετάζεται ο χαρακτήρας της έκτασης που είχε αυτή προ της έναρξης των εν λόγω ενεργειών
  • αγροτεμάχια που φέρουν μόνιμες καλλιέργειες με τουλάχιστον 8 δένδρα ανά στρέμμα, εφ’ όσον φέρουν στον υπόροφο θαμνώδη βλάστηση και η δασική δενδρώδης βλάστηση δεν ξεπερνά το 25%
  • επικλινή αγροτεμάχια με αναβαθμίδες (ξερολιθιές, πεζούλες) που έχουν κατασκευασθεί προ του έτους 1975, για λόγους διατήρησης στοιχείων της αγροτικής πολιτισμικής κληρονομιάς, εφ’ όσον φέρουν στον υπόροφο θαμνώδη βλάστηση και η δασική δενδρώδης βλάστηση δεν ξεπερνά το 25%
  • αγροτεμάχια που κηρύχθηκαν αναδασωτέα λόγω πυρκαγιάς και πληρούσαν τη στιγμή της πυρκαγιάς μία από τις παραπάνω προϋποθέσεις
  • στην εκτίμηση των ποσοστών δασοκάλυψης δεν προσμετρώνται ξενικά εισβλητικά είδη (όπως ο αείλανθος) και η βλάστηση που συγκροτεί φυτοφράκτη
(2) Για τις εκτάσεις που χαρακτηρίζονται ως δάση, εντός αποκλειστικής προθεσμίας 1 έτους, οι ιδιοκτήτες τους δύνανται να υποβάλουν αίτηση αποζημίωσης στην οικεία δασική αρχή, η οποία εντός 6 μηνών θα αποφαίνεται για την ικανοποίηση του αιτήματος. Η αποζημίωση μπορεί να περιλαμβάνει
   α) χρηματική αποζημίωση λόγω των περιορισμών στη χρήση του ακινήτου, που επιβάλλονται από τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας. Ο προσδιορισμός του ποσού θα γίνεται από ανεξάρτητο εμπειρογνώμονα – εκτιμητή με συνυπογραφή δασολόγου και γεωπόνου
   β) ανταλλαγή της έκτασης με άλλη δημόσια έκταση,
Εφ’ όσον η παραπάνω αίτηση απορριφθεί ή παρέλθει η προθεσμία των 6 μηνών άπρακτη, τότε δύναται να χορηγηθεί έγκριση επέμβασης για γεωργική εκμετάλλευση, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 47, χωρίς την καταβολή ανταλλάγματος χρήσης. Στην περίπτωση αυτή θα προβλέπεται η διατήρηση στο ακίνητο άθικτης δασικής βλάστησης σε ποσοστό 25%, προσδιοριζόμενο από την προβλεπόμενη τεχνικο-οικονομική μελέτη
(3) Για ακίνητα που έχουν αποκτήσει τη μορφή δάσους και προ τη δάσωσης ήταν άρτια και οικοδομήσιμα, σύμφωνα με τους όρους δόμησης της περιοχής, δύναται να χορηγηθεί άδεια έγκρισης επέμβασης, με την καταβολή του 100% του ανταλλάγματος χρήσης, μόνο για τμήμα της επιφάνειας του ακινήτου που δεν ξεπερνά το 25% του συνολικού εμβαδού του, και το οποίο θα προσδιορίζεται στην οικεία ΑΕΠΟ, τηρουμένων των λοιπών διατάξεων της πολεοδομικής νομοθεσίας

Τιμοκατάλογος υποβολής αντιρρήσεων Δασικού Χάρτη (upd)

Από την ΣΥΣΤΑΔΑ Ο.Ε. και για την καλύτερη ενημέρωση των ενδιαφερομένων, ανακοινώνεται ο νέος τιμοκατάλογος ελάχιστων αμοιβών εργασιών υποβολής αντιρρήσεων κατά του Δασικού Χάρτη, ο οποίος τίθεται σε ισχύ από 16/3/2021.

  1. Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για τον περαιτέρω χειρισμό υπόθεσης στο γραφείο (πχ υποβολή αντίρρησης ή εξαγορά, αίτηση πρόδηλου σφάλματος, απαιτούμενα έγγραφα από αρμόδιες Υπηρεσίες, πιθανότητες επιτυχούς έκβασης, συνολικό κόστος κλπ): 30 ευρώ (με ΦΠΑ). Περιλαμβάνεται ο έλεγχος τίτλων και η προεκτίμηση με βάση τα υπόβαθρα της ανάρτησης και τυχόν διαθέσιμο αρχείο (η εν λόγω υπηρεσία παρέχεται κατά κανόνα ΔΩΡΕΑΝ για έως 1-3 ακίνητα).
  2. Ηλεκτρονική υποβολή αντίρρησης ή αίτησης πρόδηλου σφάλματος (χωρίς Έκθ. Φωτοερμηνείας): 100 ευρώ πλέον ΦΠΑ. Περιλαμβάνει την ταχυδρομική αποστολή της αίτησης στο αρμόδιο ΣΥΑΔΧ. Τα αντίγραφα θα χορηγούνται στον πελάτη σε ψηφιακή μορφή (με email). Για υποβολή περισσότερων από μίας (>1) αντιρρήσεων ή αιτήσεων, εφαρμόζονται εκπτώσεις
  3. Σύνταξη Έκθεσης Φωτοερμηνείας: 300 ευρώ + ΦΠΑ. Περιλαμβάνει την χορήγηση 2 εκτυπωμένων έγχρωμων αντιγράφων. Δεν περιλαμβάνει τα έξοδα μετακίνησης στην περιοχή του ακινήτου (εάν απαιτείται) και το κόστος προμήθειας Α/Φ. Πρόκειται για ελάχιστη αμοιβή και το κόστος μπορεί να διαμορφωθεί υψηλότερα, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της αντίρρησης (ανάλογα με την δυσκολία της υπόθεσης, την έκταση του ακινήτου, την περιοχή, το κόστος μετάβασης/επιστροφής για αυτοψία αν απαιτείται κλπ) . Στην τιμή δεν περιλαμβάνεται επίσης η σύνταξη τοπογραφικού διαγράμματος
  4. Σύνταξη τοπογραφικού διαγράμματος (με αποτύπωση): ελάχιστη αμοιβή 150 ευρώ με ΦΠΑ. Περιλαμβάνει την χορήγηση 3 εκτυπωμένων αντιγράφων και ψηφιακού αρχείου. Δεν περιλαμβάνονται τα έξοδα μετακίνησης
  5. Παράσταση ενώπιον της ΕΠΕΑ: 100 ευρώ (με ΦΠΑ) + έξοδα μετακίνησης
  6. Η ανάθεση της υπόθεσης γίνεται με πληρωμή ελάχιστης προκαταβολής 100 ευρώ και χορήγηση εξουσιοδότησης για την υποβολή της αντίρρησης και την υπογραφή της σχετικής αίτησης, ή για μεγάλες υποθέσεις με προκαταβολή 10-15% της συνολικής αμοιβής.
  7. Το ειδικό τέλος αντιρρήσεων (παράβολο) δεν περιλαμβάνεται στις παραπάνω αμοιβές και πληρώνεται με μέριμνα του ενδιαφερόμενου
  8. Οι παραπάνω τιμές ισχύουν για κάθε μία αντίρρηση ξεχωριστά. Για περισσότερες από 1 αντιρρήσεις, ισχύουν εκπτώσεις
  9. Ειδικές τιμές, προσφορές και εκπτώσεις για : άνεργους, άπορους, χαμηλο-συνταξιούχους, αγρότες και για ενδιαφερόμενους με περισσότερες από 1 αντιρρήσεις, καθώς επίσης και για ΜΚΟ

Σημείωση:  Για την έναρξη της διαδικασίας υποβολής αντίρρησης χορηγείται με μέριμνα του ενδιαφερόμενου φάκελος της υπόθεσης (ηλεκτρονικά ή σε φυσική μορφή), που περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον:

  • νομιμοποιητικά έγγραφα για το έννομο συμφέρον υποβολής αντίρρησης: συμβολαιογραφικά έγγραφα (πχ πωλητήριο, γονική παροχή, αποδοχή κληρονομιάς κ.λπ) ή/και Ε9 ή απόσπασμα δήλωσης στον Εθνικό Κτηματολόγιο ή δήλωση ενιαίας ενίσχυσης
  • τοπογραφικό ή πίνακας συντ/νων (σε ψηφιακή μορφή, κατά προτίμηση dxf, kml, shp, dwg, txt)
  • φωτοτυπία ταυτότητας του υποβάλλοντος την αντίρρηση
  • αποδεικτικό ΑΦΜ (πχ Ε9)
  • Για τις αντιρρήσεις που υποβάλλονται ατελώς, τα προβλεπόμενα κατά περίπτωση έγγραφα (πχ βεβαίωση Πολεοδομίας, Δ/νσης Εποικισμού, αντίγραφο Πράξης Χαρακτηρισμού κ.λπ)

Για τη σύνταξη Έκθεσης Φωτοερμηνείας απαιτείται η προσκόμιση τίτλων κυριότητας, εάν υπάρχουν

Η χορήγηση του φακέλου γίνεται επιτόπου (γραφείο ΣΥΣΤΑΔΑΣ στην Θεσ/νίκη, ή στα συνεργαζόμενα γραφεία σε Βόλο, Κοζάνη, Βέροια κλπ), ή με αποστολή ταχυδρομικά στο γραφείο Θεσ/κης ή ψηφιακά (email, dropbox, wetransfer κλπ)

Επιστημονική Εσπερίδα για τους Δασικούς Χάρτες

Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού διοργανώνει την Πέμπτη 25/5/2017 και ώρα 17.45 στο Ιωνικό Κέντρο – Αίθουσα Εκδήλωση “Αέρηδες” (Λυσίου 11, Πλάκα, Αθήνα), επιστημονική εσπερίδα με τίτλο:

Δασικοί Χάρτες: Αντιμετώπιση ή επιδείνωση του ελλείμματος δασικής προστασίας; Διαπιστώσεις – προτάσεις

Στην εκδήλωση θα παρευρεθεί ο αρμόδιο Αν. Υπουργός Περιβάλλοντος κ. Σωκράτης Φάμελλος, ενώ θα προεδρεύσει ο πρώην πρόεδρος του ΔΕΕ κ. Βασίλειος Σκουρής.

Κατεβάστε το πρόγραμμα και την αφίσα της εσπερίδας

 

 

Δασικοί Χάρτες και Δηλώσεις Ενιαίας Ενίσχυσης 2017

Αναδημοσιεύουμε παρακάτω την πρόσφατη ανακοίνωση του ΟΠΕΚΕΠΕ σχετικά με τις ενέργειες στις οποίες οφείλουν να προβούν οι αγρότες που δηλώνουν εκτάσεις, προκειμένου να διασφαλισθεί η ομαλή πορεία των επιδοτήσεων (οι επισημάνσεις δικές μας):

“Κατόπιν της παράτασης της καταληκτικής ημερομηνίας υποβολής των δηλώσεων  Ενιαίας  Ενίσχυσης, έως τις 15 /06/2017, ενημερώνουμε τους παραγωγούς στις περιοχές των οποίων έγινε ανάρτηση Δασικών χαρτών να ελέγξουν εάν τα αγροτεμάχια που δήλωσαν και δηλώνουν στην Αίτηση του έτους 2017 για την καταβολή κοινοτικών ενισχύσεων, εμπλέκονται χωρικά στους αναρτημένους Δασικούς χάρτες.

Για τα αγροτεμάχια που εμπλέκονται, πρέπει να προβούν στις απαραίτητες ενέργειες, ανάλογα με την κατηγορία που εντάσσονται, πριν τη λήξη της προθεσμίας υποβολής αντιρρήσεων.

Η τήρηση της παραπάνω διαδικασίας συντείνει στην ομαλή καταβολή των δικαιούμενων κοινοτικών ενισχύσεων για κάθε δικαιούχο”

Με βάση τις ισχύουσες ρυθμίσεις, οι εναλλακτικές για τους ενδιαφερόμενους αγρότες είναι οι παρακάτω:

Εκτάσεις που εμφανίζονται ως ΔΑ ή ΧΑ: Νομιμοποίηση αλλαγής χρήσης με ή χωρίς εξαγορά της έκτασης (αν η επέμβαση έγινε προ 1975) ή υποβολή αντίρρησης, εφ’ όσον τεκμηριώνεται ο μη δασικός χαρακτήρας το 1945 ή το 1960 (σε ορισμένες περιπτώσεις). Και οι 2 διαδικασίες αναστέλλουν την κύρωση του Δασικού Χάρτη

Ποια διαδικασία συμφέρει: εξαρτάται από το κόστος υποβολής αντίρρησης (παράβολο + αμοιβή Τεχν. Συμβούλου), το εμβαδόν της “προβληματικής” έκτασης, το πότε έγινε η αλλαγή χρήσης, εάν υπάρχει κτίσμα, εάν ενδιαφέρει η κυριότητα της έκτασης κλπ. Κατά κανόνα ξεκινάμε από το εάν πράγματι έχει γίνει εκχέρσωση δασικής έκτασης ή όχι.

Τι γίνεται αν χαθεί η προθεσμία υποβολής αντιρρήσεων; Εάν πρόκειται για έκταση ΔΑ και δηλώνεται στο ΟΣΔΕ, μπορεί μόνο να γίνει αίτηση πρόδηλου σφάλματος. Εάν πρόκειται για πράγματι εκχερσωμένη έκταση, η νομιμοποίηση αλλαγής χρήσης μπορεί να γίνει και μετά τις 12/6/2017, αλλά θα υπάρξει πρόβλημα με τη συνέχιση της καταβολής των κοινοτικών ενισχύσεων, με τον κίνδυνο να ζητηθεί η επιστροφή των επιδοτήσεων και προηγούμενων ετών

Ατελώς οι αντιρρήσεις για τους Δήμους!

Με όχι μία, ούτε δύο αλλά τρεις (3) νέες Υπουργικές Αποφάσεις (ΥΑ και ΚΥΑ) κύλησαν οι προηγούμενες μέρες σε ζητήματα που σχετίζονται με το έργο ανάρτησης και κύρωσης των Δασικών Χαρτών. Όλες είναι πολύ σημαντικές, όμως θεωρήσαμε ότι η ατέλεια στην υποβολή αντιρρήσεων για τους Δήμους είναι η σημαντικότερη, αφού οι Δήμοι έχουν διπλό ενδιαφέρον για την υποβολή αντιρρήσεων:

  • αφενός για να χαρακτηρισθεί μία έκταση ως δάσος / δασική, σε περιοχές όπου υπάρχουν αναγνωρισμένες δημοτικά δάση (για την διεκδίκηση της κυριότητας σε τέτοιου είδους εκτάσεις μέσω του χαρακτήρα)
  • αφετέρου για να χαρακτηρισθούν εκτάσεις από εν γένει δασικές σε χορτολιβαδικές (Χ)ή άλλης μορφής (Α), για ζητήματα που σχετίζονται με την εκμίσθωση εκτάσεων ως βοσκοτόπων, ή για την αξιοποίηση δημοτικών ακινήτων για άλλες χρήσεις, που δεν είναι συμβατές με τον δασικό χαρακτήρα

Η ατέλεια των Δήμων προβλέπεται πλέον στην ΚΥΑ 155973/999/26.04.2017 (Β´ 1491) (σημείο 2). Εδώ βέβαια τίθεται ένα ζήτημα έλλειψης ισονομίας και διακριτικής μεταχείρισης μεταξύ των ιδιωτών ή άλλων οργανώσεων, όπως οι ΜΚΟ (που παρεμπιπτόντως έχουν ήδη προσφύγει στο ΣτΕ για το θέμα αυτό) και των ΟΤΑ.

Στην ίδια ΚΥΑ προβλέπεται ατέλεια αντιρρήσεων σε περιοχές εποικισμού ή αναδασμού, εάν ο χαρακτήρας στο 1945 είναι “Δ” ή εάν οποιοσδήποτε χαρακτήρας είναι “Χ”.

Εξάλλου, με την Υ.Α. 153395/920/12.4.2017 (ΦΕΚ ΥΟΔΔ´ 206) καθορίζεται στα 45 ευρώ ανά συνεδρίαση (και μέχρι 50 συνεδριάσεις ετησίως) η αμοιβή του ιδιώτη δικηγόρου που συμμετέχει στις ΕΠΕΑ. Και αυτή η απόφαση είναι ιδιαίτερα σημαντική αφού αντανακλά τον τρόπο λειτουργίας των εν λόγω Επιτροπών και την σοβαρότητα που θα εξετάζονται οι αντιρρήσεις στις εν λόγω Επιτροπές…

Τέλος, στα πλαίσια της διευκόλυνσης της τακτοποίησης των εκχερσωμένων δασών και δασικών εκτάσεων και δημοσίων χορτολιβαδικών εκτάσεων για γεωργική χρήση, έγινε περαιτέρω μείωση του ποσού που πρέπει να καταβληθεί για την νομιμοποίηση της αλλαγής χρήσης(ΚΥΑ 156157/2343/27.04.2017 (Β´ 1492)). Τα ποσά συνεχίζουν να συνδέονται με το αντάλλαγμα χρήσης (αξία δάσους) ως ποσοστά αυτού. Τα νέα ποσοστά επί της αξίας δάσους, κατά περίπτωση είναι τα εξής:

Εκχέρσωση προ 1975:

  • Δημόσια δάση και δασικές εκτάσεις: 20% της αξίας δάσους
  • Ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις: 12,5%
  • Δημόσιες χορτολιβαδικές εκτάσεις: 15%
  • Για την εξαγορά της έκτασης απαιτείται επιπλέον καταβολή και του 25% της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου (η εξαγορά δεν είναι υποχρεωτική)

Εκχέρσωση μετά το 1975 (μέχρι 2007):

  • Ως ανωτέρω + 10% της αξίας δάσους, ως δαπάνη αναδάσωσης. Επίσης, υπενθυμίζεται ότι δεν απαιτείται η σύνταξη και υποβολή μελέτης αναδάσωσης για εκτάσεις <4 στρ.
  • Δεν μπορεί να γίνει εξαγορά της έκτασης

Η αξία δάσους κυμαίνεται από 700 – 1.100 ευρώ / στρ, ανάλογα με το ποσοστό δασοκάλυψης, το δασοπονικό είδος, το πέτρωμα, την κλίση εδάφους κλπ. Για την κατά το δυνατόν ακριβή εκτίμηση του ποσού προκειμένου οι ενδιαφερόμενοι να αξιολογήσουν το κόστος των εναλλακτικών διαδικασιών (υποβολή αντίρρησης ή τακτοποίηση της αλλαγής χρήσης) μπορείτε να απευθυνθείτε στην εταιρεία μας, που διαθέτει σχετική εφαρμογή υπολογισμού της αξίας δάσους*.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το κόστος είναι μόνο η μία παράμετρος για την επιλογή της κατάλληλης διαδικασίας, αφού εκτάσεις που τακτοποιούνται αναγνωρίζονται από τον αιτούντα ως δασικού χαρακτήρα και οποιαδήποτε άλλη χρήση πλην της γεωργικής δεν επιτρέπεται. Για περιπτώσεις όπου στην έκταση υπάρχει και κτίσμα (αυθαίρετο ή μη) κατά κανόνα επιβάλλεται η υποβολή αντίρρησης, αφού η νομιμοποίηση αλλαγής χρήσης δεν διασφαλίζει το κτίσμα, εκτός αν θεωρηθεί ότι εξυπηρετεί την γεωργική δραστηριότητα (πχ αποθήκη).

*beta online εφαρμογή υπολογισμού εδώ

 

 

Όλες οι προθεσμίες υποβολής αντιρρήσεων στις 12/6/2017!

Ένα πραγματικό τσουνάμι νομοθετικών ρυθμίσεων (Νόμων, Υπ. Αποφάσεων, Εγκυκλίων) έλαβε χώρα κατά την περίοδο του Πάσχα, σε σχέση με τους Δασικούς Χάρτες. Πιάνοντας τα πράγματα με ανάποδη χρονολογική σειρά, έχουμε τα εξής:

  • Εγκύκλιος 153400/956/20.04.2017 (ΑΔΑ: 78ΑΤ4653Π8-Η9Θ) Παράταση προθεσμίας υποβολής αντιρρήσεων: Με την εν λόγω εγκύκλιο καθορίσθηκε κοινή καταληκτική ημερομηνία υποβολής αντιρρήσεων για όλες τις αναρτήσεις που είναι σε εξέλιξη η 12η Ιουνίου 2017 για τους κατοίκους εσωτερικού, για τους δε κατοίκους εξωτερικού η 3η Ιουλίου. Η νέα αυτή (δεύτερη κατά σειρά) παράταση των προθεσμιών ήρθε κατ’ εφαρμογήν της παρ. 3β του άρθρου 5 του ν. 4467/17. Άγνωστο είναι εάν πρόκειται να υπάρξει και νέα παράταση, και αυτό θα εξαρτηθεί από τη ροή της υποβολής αντιρρήσεων στα κατά τόπους ΣΥΑΔΧ και την ηλεκτρονική εφαρμογή υποβολής αντιρρήσεων, καθώς επίσης και από την υποβολή αιτημάτων υπαγωγής στο άρθρο 47.
  • Υ.Α. 153394/919/12.04.2017 (Β´ 1366) Καθορισμός, προσδιορισμός, τρόπος και διαδικασία διόρθωσης πρόδηλων σφαλμάτων στην κατάρτιση και κύρωση των δασικών χαρτών. (ΑΔΑ: ΩΣΡΑ4653Π8-78Ε): Με την εν λόγω εγκύκλιο καθορίσθηκαν 9 κατηγορίες πρόδηλων σφαλμάτων, για τις οποίες μπορεί να υποβληθεί σχετική αίτηση από τον ενδιαφερόμενο προς την αρμόδια δασική αρχή (Δ/νση Δασών), προκειμένου να γίνει η διόρθωση, σε οποιοδήποτε στάδιο μεταξύ της θεώρησης και της οριστικής κύρωσης του Δασικού Χάρτη. Επιπλέον, εάν έχει ήδη υποβληθεί αντίρρηση, τότε η αρμόδια ΕΠΕΑ εφ’ όσον χαρακτηρίσει την αντίρρηση ως περίπτωση πρόδηλου σφάλματος, το παράβολο επιστρέφεται. Οι κατηγορίες πρόδηλων σφαλμάτων είναι οι εξής:
  1. τεχνικού χαρακτήρα απόκλιση ή εσφαλμένη τεχνική απόδοση των οριογραμμών που παρατηρείται πάνω στα φωτογραμμετρικά υπόβαθρα και προκύπτει είτε από μετρήσεις εδάφους ή φωτοερμηνευτικής απόδοσης του θεματικού περιεχομένου του χάρτη, που έρχεται σε αντίθεση με την εικόνα, που παρουσιάζεται σ’ αυτά
  2. παράλειψη, εκ παραδρομής, της αποτύπωσης σαφώς δασικής έκτασης εντός ευρύτερης άλλης μορφής (αγροτικής κ.λπ.) και το αντίστροφο
  3. απεικόνιση εμφανώς λανθασμένη αγροτικής έκτασης ως δασικής και το αντίστροφο
  4. παράλειψη εγγραφών στοιχείων των πολυγώνων του χάρτη στη βάση δεδομένων
  5. λάθος αποτύπωση θεματικής επιφάνειας που οφείλεται σε διαμορφωμένα στοιχεία εικόνας (φωτογραφίας) λόγω διαβαθμισμένων περιοχών
  6. απόδοση ως “χορτολιβαδικής”, έκτασης που αφορά σε πεδινή και ομαλής κλίσης περιοχή, η οποία εξαιρείται της υπαγωγής στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας
    σύμφωνα με το π.δ. 32/2016 (ΦΕΚ 46 Α’)
  7. απόδοση ως “χορτολιβαδικής”, έκτασης που αφορά σε αναγνωρισμένη, κατά τις κείμενες διατάξεις, έναντι του Δημοσίου ως ιδιωτικής, η οποία εξαιρείται της υπαγωγής στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας
  8. απόδοση ως δασικής, έκτασης που αφορά τεχνητή δασική φυτεία, η οποία εξαιρείται της υπαγωγής στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας
  9. ειδικά σφάλματα που οφείλονται σε παράλειψη απεικόνισης πράξεων της διοίκησης πριν την κύρωση του δασικού χάρτη

Επειδή το χρονικό διάστημα για να ενταχθεί μία αίτηση ενδιαφερομένου σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες πρόδηλων σφαλμάτων πιθανότατα θα ξεπεράσει την προθεσμία υποβολής αντιρρήσεων, συνίσταται στους ενδιαφερόμενους να είναι σε κάθε περίπτωση προετοιμασμένοι να υποβάλουν και αντίρρηση κατά του Δασικού Χάρτη, και να ζητούν αυτή να χαρακτηρισθεί ως “πρόδηλο σφάλμα”. Εάν κατά τη διόρθωση των πρόδηλων σφαλμάτων γίνει και αλλαγή του θεματικού περιεχομένου του Δασικού Χάρτη (η πλειοψηφία των περιπτώσεων), τότε η ανάρτηση ανακαλείται και επαναλαμβάνεται με ενσωματωμένες τις διορθώσεις (!). Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και μετά το πέρας της προθεσμίας υποβολής αντιρρήσεων δύναται κάποιος να προσβάλει τον Δασικό Χάρτη μέσω των ρυθμίσεων για τα πρόδηλα σφάλματα, με το σχετικό ρίσκο που συνεπάγεται αυτό (θα πρέπει δηλ. να πρόκειται περί προφανέστατων περιπτώσεων και όχι για περιπτώσεις διαφορετικής εκτίμησης του δασικού χαρακτήρα, όπως πχ για δασωμένα περιβόλια).

  • Εγκύκλιος 153393/918/12.04.2017 (ΑΔΑ: 6ΔΜ04653Π8-ΦΧΒ) Οδηγίες για περιοχές τού αναρτημένου δασικού χάρτη με ισχύουσες πράξεις τής διοίκησης: με την εν λόγω εγκύκλιο δίνονται οδηγίες για περιπτώσεις πολυγώνων “ΔΑ” (εκχερσώσεις) που καλύπτονται από νόμιμες πράξεις της διοίκησης (π.χ. παραχωρητήρια, εγκρίσεις επέμβασης κ.λπ), για τις οποίες περιπτώσεις, σε γενικές γραμμές, δεν απαιτείται η υποβολή αντίρρησης
  • Νόμος 4467/2017 (Α´ 56/13.04.2017) «Τροποποιήσεις διατάξεων της δασικής νομοθεσίας και άλλες διατάξεις»: Ο νόμος αυτός περιλαμβάνει ρυθμίσεις για εκχερσωμένες εκτάσεις που καλλιεργούνται γεωργικά και για δασωμένους αγρούς, οι σημαντικότερες από τις οποίες είναι:
  1. Το τίμημα εξαγοράς εκτάσεων μειώνεται από 1/3 σε 1/4 της αντικειμενικής αξίας (για εκχερσώσεις προ του 1975, που διατηρούν τη γεωργική καλλιέργεια μέχρι σήμερα)
  2. Δεν απαιτείται η υποβολή οικονομοτεχνικής μελέτης για γεωργικές εκτάσεις επί εκχερσωμένων εκτάσεων, που δηλώνονται στο ΟΣΔΕ
  3. Για τις εκχερσωμένες εκτάσεις που δηλώνονται στο ΟΣΔΕ θα πρέπει να υποβληθεί αίτημα υπαγωγής στο άρθρο 47 (νομιμοποίηση αλλαγής χρήσης) με ή χωρίς εξαγορά, προκειμένου να ανασταλεί για αυτές η διαδικασία κύρωσης του Δασικού Χάρτη, μέχρι την λήξη της προθεσμίας υποβολής αντιρρήσεων
  4. Επιτρέπονται κατασκευές σε εκχερσωμένες γεωργικές εκτάσεις, που εξυπηρετούν τη γεωργική εκμετάλλευση (πχ μετρητές ΔΕΗ, γεωτρήσεις, υπόστεγα κ.λπ)
  5. Οι ένορκες βεβαιώσεις γίνονται δεκτές για την απόδειξη της κατοχής ακινήτου, κατά την εφαρμογή του άρθρου 47
  6. Στις ρυθμίσεις των δασωμένων αγρών περιλαμβάνονται και τα κοινόχρηστα ακίνητα με δασική μορφή που διατέθηκαν ως κληροτεμάχια
  • Νόμος 4462/2017 (Α´ 39) Άρθρο δεύτερο «Τροποποιήσεις – προσθήκες στο ν. 3889/2010 (Α ́ 182)»: Οι σημαντικότερες ρυθμίσεις που έχουν περιληφθεί εδώ είναι:
  1. Εξαιρούνται από την κύρωση του Δασικού Χάρτη εκτάσεις που έχουν κηρυχθεί ως αναδασωτέες λόγω πυρκαγιάς, αλλά δεν αποτέλεσαν ούτε αποτελούν δάση ή δασικές εκτάσεις
  2. Οι ΕΠΕΑ δύνανται να αποφανθούν και για τον χαρακτήρα εκτάσεων που έχουν κηρυχθεί ως αναδασωτέες (αλλαγή του χαρακτηρισμού στο πεδίο “Επιπλέον πληροφορία”), εφ’ όσον υποβληθεί αντίρρηση. Σε περίπτωση που αποφανθούν περί του μη δασικού χαρακτήρα των εκτάσεων, ενεργοποιείται υποχρεωτικά το άρθρο 44 (άρση / ανάκληση αναδασωτέας)
  3. Προβλέπεται πλέον η αποτύπωση στον Δασικό Χάρτη των ορίων των διανομών και αναδασμών κατ’ εφαρμογήν της αγροτικής νομοθεσίας, με βάση Τεχν.Προδιαγραφές που θα εκδοθούν

 

 

 

Η (μωβ) αχίλλειος πτέρνα των Δασικών Χαρτών!

Οι οικιστικές πυκνώσεις ενδέχεται να είναι η αιτία για μία ακόμα ανατροπή στο σήριαλ των αναρτημένων Δασικών Χαρτών, εν μέσω δημοσιευμάτων σχετικά με τις ρυθμίσεις του νέου δασικού νομοσχεδίου, που αναμένεται εντός ολίγων ημερών.

Σύμφωνα με αποκλειστικό δημοσίευμα του voria.gr, η εισήγηση του Συμβούλου Επικρατείας κ.Ντουχάνη είναι υπέρ του να γίνουν δεκτές οι προσφυγές του ΓΕΩΤΕΕ και της ΠΕΔΔΥ κατά της ΥΑ καθορισμού των κριτηρίων των οικιστικών πυκνώσεων.

Πιο συγκεκριμένα, στην εισήγησή του προς το ΣτΕ, ο αρμόδιος εισηγητής κ. Ντουχάνης προτείνει να γίνει δεκτή η προσφυγή κατά της υπουργικής απόφασης την οποία χαρακτηρίζει αντισυνταγματική. Συγκεκριμένα αναφέρει: «η προσβαλλόμενη απόφαση αντίκειται με τις διατάξεις τωv άρθρων 24 παρ.1 και 117 παρ.3 του Συντάγματος, παραβιάζοντας τόσο τη συνταγματική υποχρέωση του Κράτους για τη σύνταξη δασολογίου με βάση τους κυρωμένους δασικούς χάρτες όσο και τοv κανόνα του ‘δασικού κεκτημένου’, σύμφωνα με τον οποίο τα μέτρα που έχουν ληφθεί από τοv κοινό νομοθέτη για την προστασία των δασών μπορούν να μεταβληθούν μόνο προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της προστασίας αυτής και πάντως όχι προς την κατεύθυνση της εξαίρεσης δασικών εκτάσεων». Συνεχίζει τονίζοντας πως με την προσβαλλόμενη απόφαση «οι ‘οικιστικές πυκνώσεις’ εξαιρούνται από την ανάρτηση των δασικών χαρτών (με αποτέλεσμα μάλιστα να μηv μπορούν να ασκηθούν αντιρρήσεις), παρότι δεν είναι μη δασικές εκτάσεις, οι οποίες ούτως ή άλλως δεv περιλαμβάνονται στους δασικούς χάρτες. Ως εκ τούτου δε οι εv λόγω ‘οικιστικές πυκνώσεις’ αφορούν αποκλειστικά αυθαίρετους οικισμούς εντός δασών ή δασικών εκτάσεων και εν γένει εκτάσεων υπαγόμενων στη δασική νομοθεσία». Ο εισηγητής υπογραμμίζει επίσης ότι «εξάλλου, η οικιστική αξιοποίηση τωv δασικού χαρακτήρα εκτάσεων δεν συνιστά λόγο υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος που θα δικαιολογούσε κατ’ αρχήv τη μεταβολή του προορισμού τους. Επίσης, η αποστολή των περιγραμμάτων των ‘οικιστικών πυκνώσεων’ στην αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την περιβαλλοντική και πολεοδομική τους διαχείριση δεv αναιρεί τη συνταγματική υποχρέωση ένταξης των δασικού χαρακτήρα εκτάσεων στους δασικούς χάρτες και στο δασολόγιο, πέραν του ότι οι εκτάσεις αυτές δεν επιδέχονται πολεοδομικής αξιοποίησης, αφού η διαδικασία ανάρτησης και κύρωσης των δασικών χαρτών προωθείται άμεσα κα ι αυτοτελώς σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη διαδικασία, ενόψει και του μακρού χρονικού διαστήματος που έχει παρέλθει χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η σχετική διαδικασία». Ο εισηγητής καταλήγει αναφέροντας πως με την προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση «θίγεται το ‘δασικό κεκτημένο’, διότι η εξαίρεση τωv εν λόγω εκτάσεων από τους δασικούς χάρτες δεν συνιστά πρόσφορο μέτρο για την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων, αντιθέτως δε το μέτρο αυτό κωλύει τηv απογραφή του συνόλου των εκτάσεων αυτών και, ως εκ τούτου. επιδεινώνει την προστασία τους σε σχέση με τις διατάξεις του άρθρου 23 του ν. 3889/2010 όπως ίσχυαν πριν από τηv τροποποίησή τους με τοv ν. 4389/2016»

Οι επιπτώσεις στη διαδικασία ανάρτησης και κύρωσης των Δασικών Χαρτών από τυχόν ακύρωση της ΥΑ για τις οικιστικές πυκνώσεις αναμένονται πολύ σημαντικές και ίσως το αρμόδιο Υπουργείο θα πρέπει να επεξεργαστεί άμεσα ένα plan b για την περίπτωση αυτή, ώστε η ανάρτηση να συνεχιστεί με ταυτόχρονη ενεργοποίηση του δικαιώματος υποβολής αντίρρησης εντός των μωβ περιγραμμάτων.

Υπενθυμίζεται ότι η ΠΑΝΔΟΙΚΟ έχει προσφύγει επίσης στο ΣτΕ για το θέμα της ανάρτησης και κύρωσης των Δασικών Χαρτών με εξίσου σημαντικούς λόγους (“αναλογικό” παράβολο κ.ά)

Προσφυγές ΠΑΝΔΟΙΚΟ κατά των Δασικών Χαρτών

Στο Συμβούλιο της Επικρατείας προσέφυγαν οι Οικολογικές Οργανώσεις του ΠΑΝΔΟΙΚΟ κατά πρόσφατων ΥΑ σχετικών με τους Δασικούς Χάρτες προβάλλοντας ως κύριο επιχείρημα το γεγονός ότι αν και ιδίως οι Οικολογικές Οργανώσεις μνημονεύονται στις οικίες διατάξεις για τη δυνατότητα υποβολής αντιρρήσεων υπέρ συμπερίληψης δασικής ή χορτολιβαδικής έκτασης στους Δασικούς Χάρτες, στην πράξη αυτό είναι ανέφικτο λόγω του πολύ υψηλού ειδικούς τέλους αντιρρήσεων (παραβόλου) και εξ αιτίας του γεγονότος ότι οι ΜΚΟ αντιμετωπίζονται στο θέμα του παραβόλου όπως οι αξιούντες εμπράγματα δικαιώματα επί εκτάσεων, που κατά κανόνα εμφανίζονται ως εν γένει δάση και δασικές εκτάσεις (πράσινο χρώμα).

Στις αιτήσεις ακύρωσης περιλαμβάνονται ακόμα και άλλοι, εξίσου σημαντικοί λόγοι, όπως ζητήματα μη τήρησης των Τεχνικών Προδιαγραφών κατάρτισης των Δασικών Χαρτών (σημείωση: που κατά καιρούς έχουμε ήδη θίξει με αναρτήσεις μας στο παρόν ιστολόγιο – βλ. εδώ και εδώ και εδώ) και της αδυναμίας των μελών του ΠΑΝΔΟΙΚΟ πλήρους πρόσβασης και γνώσης στο περιεχόμενο του Δασικού Χάρτη, η εξαίρεση των πεδινών χορτολιβαδικών εκτάσεων και των υγροβιοτόπων, που περιλαμβάνονται σε αυτούς, ο τρόπος αντιμετώπισης των αναδασωτέων εκτάσεων, η αποτύπωση των οικισμών με μαύρη γραμμή, κατά παράβαση της σχετικής ΥΑ που ρητά προβλέπει την αποτύπωση με πορτοκαλί και κίτρινη γραμμή, κ.ά.

Τις αιτήσεις ακύρωσης στηρίζει νομικά ο κ. Δήμος Νικόπουλος, πρώην νομικός σύμβουλος του ΓΕΩΤΕΕ.

Το πλήρες Δελτίο Τύπου εδώ.

Ενημερωθείτε αποκλειστικά από το ιστολόγιό μας για τις σημαντικές εξελίξεις στα θέματα ανάρτησης και κύρωσης των Δασικών Χαρτών

Παράταση προθεσμιών κατά 45 ημέρες για άσκηση αντιρρήσεων! (upd)

Κατατέθηκε σήμερα τροπολογία στη Βουλή από το Υπουργείο Περιβάλλοντος που προβλέπει, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα:

  • Παράταση των προθεσμιών από 60 σε 105 ημέρες
  • Υπαγωγή στην αρμοδιότητα των ΕΠΕΑ και των εκτάσεων που έχουν κηρυχθεί ως αναδασωτέες (θα αποφαίνονται για τον χαρακτήρα των εκτάσεων ώστε να ακολουθείται η διαδικασία του άρθρου 44 περί άρσης / ανάκλησης κήρυξης αναδασωτέων)
  • Καθορισμός με ΥΑ των τεχνικών προδιαγραφών και των διαδικασιών αποτύπωσης των αναδασμών στους Δασικούς Χάρτες
  • την αποστολή του κυρωμένου Δασικού Χάρτη στον ΟΠΕΚΕΠΕ και όχι του αναρτημένου Δασικού Χάρτη

Οι Δασικοί Χάρτες ενώπιον του ΣτΕ

Αναδημοσιεύουμε παρακάτω την εισήγηση του αξιότιμου κ. Σ. Ρίζου, η οποία έγινε στην Ημερίδα της 7-3-2017 στην εκδήλωση που διοργάνωσε ο ΔΣΑ στην Αθήνα:

ΟΙ ΔΑΣΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

Αποπειρώμαι να σας παρουσιάσω ένα εγχείρημα εξελιχθέν σε πολύπλοκο και ακανθώδες, λόγω του ότι το έδαφος στο οποίο επιχειρείται να πραγματοποιηθείείναι γεμάτο από αλυσιδωτές παρανομίες. Το θέμα αυτό είναι η σύνταξη δασολογίου στον ελληνικό εθνικό χώρο.

Θα αναφερθώ στα νομικά γεγονότα-σταθμούς της ιστορίας αυτού του θέματος, με εστίαση στη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Α. Με τον εξαιρετικό σε ποιότητα ρυθμίσεων και γλωσσική αισθητική νόμο 998/1979 γίνεται η πρώτη συστηματική θεσμοθέτηση του Δασολογίου. Είναι ο πρώτος σταθμός. Ειδικότερα προβλέφθηκε:

Ως προς το περιεχόμενο του δασολογίου η φωτογράφηση των δασών και η χαρτογράφησή τους ως δύο διακεκριμένες ενέργειες. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι δράσεις αυτές ανατίθενται αποκλειστικώς στη δασική υπηρεσία η και σε άλλα όργανα, αλλά πάντως κρατικά όργανα. Βάσει των φωτογραφήσεων και των χαρτογραφήσεων συντάσσονται οι δασικοί χάρτες.

Ο ίδιος νόμος προβλέπει και μία πλήρη διαδικασία αμφισβητήσεως των δασικών χαρτών, αναγκαία για ένα ορθό αποτέλεσμα. Ειδικότερα θεσμοθετείται η δυνατότητα υποβολής αντιρρήσεων εντός συγκεκριμένων χρονικών ορίων, μετά την κρίση των οποίων ακολουθεί το τελευταίο στάδιο, η κύρωση των δασικών χαρτών από τον Υπουργό της Γεωργίας. Αξιες προσοχής εν προκειμένω είναι οι διατάξεις που καθορίζουν το περιεχόμενο των αντιρρήσεων το οποίο συνίσταται αποκλειστικώς στην αμφισβήτηση του δασικού χαρακτήρος των εκτάσεων και όχι και στη θέση ζητημάτων αφορώντων την ιδιοκτησία. Το εκτελεστικό του νόμου Π.Δ. 1141/1980 (ΦΕΚ 288), περιέχει τις λεπτομέρειες της διαδικασίας συντάξεως του δασολογίου, οπότε από το έτος αυτό υπάρχει έτοιμο το θεσμικό πλαίσιο.

Ο νομοθέτης όφειλε να προβλέψει και προέβλεψε τη ρύθμιση για τη μεταβατική περίοδο μέχρι τη σύνταξη του δασολογίου. Αυτή περιέχεται στο άρθρο 14, πασίγνωστο στη διοίκηση και στο Συμβουλίου της Επικρατείας, καθόσον αποδείχθηκε το μακροβιότερο στοιχείο του νόμου. Μας λέγει η διάταξη αυτή ότι μέχρις ότου σχηματισθεί η έγκυρη και μη δυνάμενη να αμφισβητηθεί εικόνα των δασών διά του δασολογίου, οι αμφισβητήσεις περί τον δασικό χαρακτήρα των εκτάσεων θα επιλύονται από τον Δασάρχη και τελικώς από μία Επιτροπή, ένα συλλογικό όργανο, η οποία θα αποφαίνεται για την ορθότητα των αποφάσεων του μονομελούς οργάνου. Όλα καλά και ορθόδοξα, εφόσον η διάταξη αυτή λειτουργούσε ως μεταβατική και δεν εξηλλάσσετο σε πάγια ρύθμιση. Πράγμα το οποίο και έγινε, αφού ισχύει μέχρι σήμερα. Δηλαδή, 38 έτη μετά την ισχύ του νόμου. Με βαρύτατες συνέπειες για τον δασικό πλούτο της Χώρας, για την βιωσιμότητα του αστικού χώρου λόγω της διαρκούς συρρικνώσεως των περιαστικών δασών, της υπεραπασχολήσεως των δασικών υπηρεσιών και της εκτροπής τους από το κύριο έργο τους, της βαθμιαίας αναπτυσσόμενης διαφθοράς, τελικώς δε και της δυσανάλογης επιβαρύνσεως της Διοικητικής Δικαιοσύνης. Όλα αυτά δε, κατά μέγα μέρος, απότοκα της inconcreto κρίσεως, η οποία στερείται της αντικειμενικότητας, της σταθερότητας και της ταχύτητας που χαρακτηρίζουν ένα καθολικό πληροφοριακό σύστημα με βάση την εικόνα και το χάρτη.

Β. Ο δεύτερος σταθμός είναι η απόφαση 2818/1997 του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, υπό την προεδρία του Μιχαήλ Δεκλερή, του οποίου η συμβολή στη σύλληψη και έκφραση των ιδεών της αποφάσεως είναι πασίδηλη και μόνον από την ανάγνωση του κειμένου της. Ανήκει η απόφαση αυτή στα μεγάλα έργα του Συμβουλίου της Επικρατείας. Προσεβάλλετο από περιβαλλοντικό σωματείο η παράλειψη της διοικήσεως να καταρτίσει και να θέσει σε ισχύ το δασολόγιο, που εκδηλώθηκε με την πάροδο τριμήνου από την υποβολή στις 6.8.1990 σχετικής αιτήσεως προς τον Υπουργό γεωργίας και όλους τους Νομάρχες της Χώρας. Το δικαστήριο εκκινεί από τον ισχύοντα νόμο του 1979, παραθέτει όλες τις κρίσιμες διατάξεις αλλά εν συνεχεία τρέπεται στη συνταγματική διάταξη του άρθρου 24, από την οποία συνάγει ευθέως και σε επίπεδο υπερέχον του κοινού νόμου αφενός την αρχή ότι τα ευπαθή οικοσυστήματα, μεταξύ των οποίων τα δάση υπάγονται στην άμεση προστασία της διατάξεως αυτής αφετέρου την αναγκαιότητα συντάξεως εθνικού δασολογίου, καθόσον «θεμελιώδης προϋπόθεση για την προστασία των δασών, που απορρέει από τη φύση των πραγμάτων…είναι η προηγούμενη απογραφή τους» Συνεχίζοντας δε αναφέρει επί λέξει: «Η ακριβής γνώση του προστατευτέου αγαθού (σ. κατά το άρθρ. 24) είναι αυτονόητος όρος για τη λήψη προστατευτικών μέτρων και την αποτελεσματικότητά των. Ετσι η έγκυρη απογραφή του δασικού κεφαλαίου με ένα συστηματικό τρόπο, σύμφωνα με τους κανόνες της δασικής επιστήμης και της τεχνικής και η συνακόλουθη δεσμευτικότητά της τόσο για τη διοίκηση όσο και για τους διοικουμένους αποκόπτει από τη ρίζα κάθε αμφισβήτηση σχετικά με τον χαρακτήρα μιάς εκτάσεως ως δάσους…»Υπογραμμίζω δύο επί πλέον ουσιώδεις παρατηρήσεις της αποφάσεως. Η πρώτη αφορά την ενδικοφανή διαδικασία του άρθρου 14για την οποία λέγει, προαισθανόμενη τα μελλοντικά, «η χρονοβόρα αυτή διαδικασία με τον αποσπασματικό, εμπειρικό χαρακτήρα και τις ατέλειες που είναι συνυφασμένες με την περιπτωσιολογική αντιμετώπιση του καίριου αυτού θέματος, είναι ανεκτή μόνο για το μεταβατικό διάστημα που απιτείται για τη συντέλεση του δασολογίου. Το Σύνταγμα….και ο νόμος δεν ανέχονται την διαιώνιση της διαδικασίας αυτής και την συνακόλουθη υποβάθμιση της δασικής προστασίας….». Η δεύτερη παρατήρηση είναι εξίσου καίρια και επίκαιρη: «Πρέπει δε συναφώς να διευκρινισθεί ότι η υποχρεωτική, κατά τα άνω, χαρτογράφηση των δασών και η κατάρτιση του εθνικού δασολογίου αποβλέπουσα στην υποστήριξη των αναγκαίων πληροφοριακών συστημάτων για την σύντομη ρύθμιση των χρήσεων γης και ούσα κατά κοινήν πείραν, εφικτή, επί τη βάσει της συγχρόνου συναφούς τεχνολογίας και ιδίως της τηλεπισκοπήσεως, εντός βραχέος χρονικού διαστήματος, έχει αυτοτέλεια και δεν εξαρτάται από την διαδικασία καταρτίσεως εθνικού κτηματολογίου, το οποίο αποβλέπει και εις άλλους έννομους σκοπούς και του οποίου η ολοκλήρωση, συνδεομένη με τη κρίση ιδιοκτησιακών ζητημάτων, απαιτεί πολυετή προσπάθεια. Τυχόν δε επιχειρούμενη τοιαύτη συνάρτηση είναι ανεπίτρεπτη, διότι η μεν κατάρτιση του εθνικού κτηματολογίου θα απαιτήσει από την φύση της, πολύ χρόνο, εν τω μεταξύ δε θα είναι πράγματι αδύνατη η παροχή εννόμου προστασίας στα δάση, άνευ του αντικειμενικού πληροφορικού συστήματος του δασολογίου, διότι την αξιοπιστία του συστήματος τούτου δεν παρέχει η περιπτωσιολογική κρίση των επιτροπών του ρηθέντος άρθρου 14 ν. 998/79, κυρίως διότι δεν στηρίζεται στην συνολική αποτύπωση των δασών και δασικών εκτάσεων της χώρας»

Εν τέλει η παράλειψη της Διοικήσεως ακυρώνεται και επισημαίνεται στη Διοίκηση ότι αφού παρήλθε ο εύλογος χρόνος για την κατάρτιση δασολογίου από της ισχύος του ν. 998/1979 «δεν μπορεί, κατά το Σύνταγμα και το νόμο, να λειτουργήσει η ενδικοφανής διαδικασία του ως άνω άρθρου 14 του νόμου 998/1979 και συνεπώς οι σχετικές πράξεις του δασάρχη και των επιτροπών, Επίλυσης Δασικών Αμφισβητήσεων δεν θα είναι εξ αυτού, και μόνον λόγου, νόμιμες, υποκείμενες άνευ άλλου τινός σε ακύρωση».

Γ. Τι θα ανέμενε κανείς από την πολιτική εξουσία και τη διοίκηση μετά από αυτόν τον ισχυρό κραδασμό? Ασφαλώς την αλλαγή ρυθμών και την συντέλεση του δασολογίου εντός των σαφών προδιαγραφών της αποφάσεως. Ουδέν από τα δύο συνέβη. Η πολιτική εξουσία πλουσία και ματαιόδοξη λόγω των εκ του εξωτερικού ενισχύσεων ησχολείτο με αλλότρια είτε εφήμερα είτε ονειρικά, και όχι με έργα απλά αλλά πολύ βασικά για την επι τέλους ένταξη της χώρας στο καλώς εννοούμενο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Ετσι, με τον ν. 2664/1998 περί κτηματολογίου, επιχειρούνται ορισμένες ρυθμίσεις, οι οποίες αφενός απαντούν και μάλλον αρνητικά στην απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας και αφετέρου συνδέουν για πρώτη φορά το δασολόγιο με την Κτηματολόγιο Α.Ε αλλά και ιδιωτικά γραφεία, εν πολλοίς δε μεταφέρουν στην εταιρεία αυτή αρμοδιότητες της δασικής υπηρεσίας. Πρόκειται για τις διατάξεις: άρθρου 26 παρ. 7

Αυτή είναι μία απόκλιση από την άποψη του Δικαστηρίου ότι το δασολόγιο είναι ανεξάρτητο του κτηματολογίου και ότι αυτό είναι έργο της δασικής υπηρεσίας. Εξηγείται κυρίως με την κοινώς γνωστή, διαχρονική δε, παραμέληση της δασικής υπηρεσίας, που εκφράζεται κατά την ίδια περίοδο με την αφαίρεση του έργου της δασοπυρόσβεσης από αυτήν και την μετάθεσή του στις αστικές πυροσβεστικές υπηρεσίες. Εξηγείται και με την εγκαινιασθείσα ιδεολογική εκστρατεία περί της υπεροχής του ιδιωτικού έναντι του δημοσίου, ιδεολογίας παντελώς ατεκμηρίωτης και αναπόδεικτης.

Με τον ίδιο νόμο επαναλαμβάνεται η διάταξη του άρθρου 14 του ν. 998, προφανώς για να επιδειχθεί ότι η πολιτική εξουσία εμμένει στο καθεστώς του ad hoc χαρακτηρισμού για όσο χρόνο αυτή φρονεί εναντίον των όσων έγιναν δεκτά με τη βασική απόφαση.

Δ.Τα επακολουθήσαντα νομικά γεγονότα απαρτίζονται από τη συμπλήρωση και διεύρυνση της προστασίας του δάσους, με ρητή υποχρέωση συντάξεως δασολογίου στην αναθεώρηση του Συντάγματος του 2001 και προσθήκη ερμηνευτικής δηλώσεως, που περιέχει τον ορισμό του δάσους σύμφωνα με τις παραδοχές του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου. Επακολουθούν δύο νομοθετήματα ο ν. 3208/2003 και ο ν. 3889/2010 εκ των οποίων το πρώτο αποπειράται, μεταξύ των άλλων, να εξειδικεύσει τον ορισμό του δάσους, όπως αυτός περιέχεται στο αναθεωρημένο σύνταγμα. Αποτυγχάνει όμως και προκαλεί μακρόχρονη δικαστική έριδα ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία τελικώς καταλήγει στην απόφαση της Ολομελείας 32/2013.

Ε. Η απόφαση αυτή συνιστά τον τρίτο σταθμό στην εξέλιξη του έργου του δασολογίου, καταλήγει δε στην ακύρωση αποφάσεως του Υπουργού Γεωργίας του 2005, που εκδόθηκε με εξουσιοδότηση του νόμου αυτού και αφορούσε θέματα σχετικά με την κατάρτιση του δασολογίου. Η κατάληξη αυτή υπαγορεύεται από τις ερμηνευτικές θέσεις του Δικαστηρίου, κατά τις οποίες οι ορισμοί που περιέλαβε ο νόμος του 2003 υπερέβαιναν τον συνταγματικό ορισμό με κίνδυνο δασικές εκτάσεις να παύουν να θεωρούνται δασικές και να μεταπίπτουν σε άλλες κατηγορίες (γεωργικές, κτηνοτροφικές κλπ). Εν τω μεταξύ, στα πλαίσια της δίκης αυτής, είχε ανασταλεί η προσβληθείσα υπουργική απόφαση και συνεπώς και η οποιαδήποτε πρόοδος της διαδικασίας του δασολογίου.Προφανώς εν όψει των συνθηκών αυτών, με τον δεύτερο νόμο του 2010 ανακατασκευάζεται το νομοθετικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων και διαδικασιών του δασολογίου προς τις ίδιες κατευθύνσεις του ν. του 1998. Ετσι, παρά την μνεία των δασικών υπηρεσιών ως αρμοδίων, συστηματοποιείται η διακριτική εξουσία του πολιτικού όργανου, δηλ. πλέον του Υπουργού Περιβάλλοντος (στο Υπουργείο αυτό είχε ενταχθεί η δασική υπηρεσία από το 2009), ο οποίος δύναται να αναθέτει την κατάρτιση των δασικών χαρτών σε ιδιωτικά γραφεία, με την αόριστη προϋπόθεση «αν η κατάρτιση του δασικού χάρτη δεν μπορεί να γίνει από την αρμόδια Διεύθυνση Δασών».Επί πλέον, ο ρόλος των ιδιωτικών γραφείων και της ΑΕ Κτηματολογιο διευρύνεται σημαντικά (βλ. άρθρο 13 σε σύγκριση με άρθρο 27 παρ.7 του ν.2664/1998). Απομάκρυνση από τον κρατικό παράγοντα καταδεικνύεται και στην ρύθμιση της συνθέσεως των Επιτροπών Εξετάσεως Αντιρρήσεων, εκ των τριών μελών των οποίων μόνον ο ένας είναι δασολόγος, οι δε λοιποί ένας υπάλληλος τοπογράφος η γεωπόνος και ένα μέλος του ΝΣΚ η δικηγόρος[1].Με την αιτιολογική έκθεση επιχειρείται να δικαιολογηθούν οι αλλαγές αυτές με το επιχείρημα ότι πρέπει «…να ξεπερασθεί η σοβαρή σήμερα έλλειψη προσωπικού των δασικών Διευθύνσεων και των Δασαρχείων – εξ αιτίας της οποίας θα ήταν αναπόφευκτες οι υπερβολικές καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της διαδικασίας κύρωσης…» Με τη φράση αυτή ομολογείται κατά κυνικό τρόπο από την πολιτική εξουσία η παραμέληση της δασικής υπηρεσίας, του βασικότερου άξονα προστασίας των δασών εν Ελλάδι.

ΣΤ. Υπό τις συνθήκες αυτές και εντός του τέλματος διαδικασιών και διασταυρώσεως αρμοδιοτήτων, που μαθηματικώς οδηγούν σε ματαιώσεις στόχων, έρχεται ο τέταρτος σταθμός στη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας.Πρόκειται για τις προδικαστικές αποφάσεις 805-808/2016 της 7μελούς συνθέσεως του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας. Οι αποφάσεις αυτές,κατ’ αρχήν, δεν μπορούσαν να ασχοληθούν εις βάθος με τα ζητήματα που γεννά ο τελευταίος νόμος του 2010, διότι οι αιτήσεις ακυρώσεως έχουν ασκηθεί τά έτη 2007 και 2008 και αφορούν παραλείψεις της Διοικήσεως, είτε του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης είτε του Υπουργού Περιβάλλοντος είτε των Αρχών του κτηματολογίου (Κτηματολόγιο Α.Ε και, κατόπιν, Οργανισμός Κτηματολογίου και χαρτογραφήσεων Ελλάδας) να κινήσουν η να ολοκληρώσουν τη διαδικασία καταρτίσεως δασικών χαρτών σε ορισμένους (107) Ο.Τ.Α.Για διάφορους όμως λόγους, στις αποφάσεις εκτίθενται εν περιλήψει οι βασικές ρυθμίσεις και του νεότερου νόμου καθώς και νέων τροποποιήσεων με τους νόμους 4030/2011 (φ. 249, άρθρ. 55) και 4164/2013(φ.156, άρθρ. 7) αφορώσες και πάλι την ανάμειξη της Α.Ε Κτηματολόγιο στις αρμοδιότητες καταρτίσεως, αναρτήσεων, διορθώσεων κλπ των δασικών χαρτών. Το Ε΄Τμήμα προσπαθεί να λύσει δύο ζητήματα: Το πρώτο αφορά την αρμοδιότητα όσων αναμειγνύονται με την διαδικασία παραγωγής των δασικών χαρτών. Λέγω «όσων αναμειγνύονται», διότι, κατά τη διάρκεια των τελευταίων είκοσι ετών, η αναμφισβήτητη στην αρχή αρμοδιότητα των δασικών οργάνων έχει κατακερματισθεί και διαμελισθεί μεταξύ Υπουργείου Περιβάλλοντος, της Εταιρείας του Κτηματολογίου υπό διάφορες ονομασίες και των ιδιωτών, με τρόπο δε τέτοιο που ελάχιστοι μπορούν να γνωρίζουν πλήρως το ανά πάσαν στιγμή μεταβαλλόμενο δίκαιο. Ηδη οι προδικαστικές αποφάσεις μνημονεύουν τρείς νόμους, τροποποιητικούς αρμοδιοτήτων και διαδικασιών, που έπονται των προσβαλλομένων παραλείψεων. Τρείς μήνες μετά τη δημοσίευση των αποφάσεων δημοσιεύεται ο ν.4389/2016«Επείγουσες διατάξεις για την εφαρμογή της συμφωνίας δημοσιονομικών στόχων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α 94/27.5.2016), ο οποίος μέσα στις 3.767 σελίδες του, περιλαμβάνει και 14 σελίδες που αντικαθιστούν όλες τις σχετικές διατάξεις του ν. 3889/2010.[2] Σύμφωνα με την άποψη του Τμήματος, η οργάνωση της αρμοδιότητος με διάσπασή της μεταξύ της δασικής υπηρεσίας, μιάς Ανωνύμου Εταιρείας Κτηματολογίου και ιδιωτικών γραφείων εκπονήσεως δασικών μελετών δεν έχει συνταγματικό πρόβλημα, διότι, οι τυχόν αδυναμίες ως προς τους ανατιθέμενους ρόλους, θεραπεύονται από την πρόβλεψη θεωρήσεως και εποπτείας από δασικές αρχές και από τηθεσμοθέτηση με κοινές υπουργικές αποφάσεις λεπτομερών τεχνικών προδιαγραφών του έργου. Καθώς επίσης, και από την πρόβλεψη συλλογικών διοικητικών οργάνων με μέλη διαθέτοντα τις αναγκαίες επιστημονικές γνώσεις που θα αποφασίζουν για τις αντιρρήσεις κατά των δασικών χαρτών, στα οποία θα μπορούν να ασκούν αντιρρήσεις και οι δασικές υπηρεσίες.

Το δεύτερο ζήτημα αναφέρεται στη σχέση δασικών χαρτών και κτηματογραφήσεως(Εθνικού Κτηματολογίου) και δή από την άποψη αν η κτηματογράφηση μπορεί να χωρήσει και να ολοκληρωθεί στις αντίστοιχες περιοχές προ της κυρώσεως των δασικών χαρτών η των συναφών διοικητικών πράξεων (όπως είναι οι αποφάσεις άρθρου 14 ν.998, αποφάσεις αναδασώσεων). Επί του θέματος αυτού το Τμήμα φέρεται προς την άποψη ότι οι κυρωμένοι δασικοί χάρτες αποτελούν προϋπόθεση εγκύρου κτηματογραφήσεως, διότι μόνο σε αυτούς αποτυπώνονται με πληρότητα και ακρίβεια τα όρια και η φύση των δασικών περιοχών και μόνο με αυτούς κατοχυρώνεται το τεκμήριο ιδιοκτησίας του Δημοσίου, αφού ελλείψει αυτών ελλείπει και ο νόμιμος τίτλος αυτού για τη δήλωση των δασικών περιοχών. Με τις σκέψεις αυτές το Τμήμα άγεται στη έκδοση προδικαστικών αποφάσεων με τις οποίες υποχρεώνει τη Διοίκηση εντός έξη μηνών από την κοινοποίησή τους να απαντήσει σε τρία ερωτήματα: α) αν στις επίμαχες περιοχές των 107 ΟΤΑ ελήφθησαν υπ’ όψιν δασικοί χάρτες β) αν οι δασικοί χάρτες έχουν καταρτισθεί σύμφωνα με την 32/2013 απόφαση της Ολομελείας, δηλ. χωρίς τα ελαττώματα του ορισμού του δάσους που είχε ο ν. 3208/2003 και γ)αν έχουν εκδοθεί άλλες πράξεις κατ΄ εφαρμογήν του προηγούμενου νόμου, όπως πράξεις χαρακτηρισμού (προφανώς για τις ίδιες περιοχές). Το Τμήμα θεώρησε ότι στο διάστημα αυτό η Διοίκηση μπορούσε νομίμως να ολοκληρώσει τις διαδικασίες κυρώσεως δασικών χαρτών, προφανώς για να βοηθήσει στη διατήρηση του κύρους εκκρεμών κτηματογραφήσεων.

Κατόπιν των προδικαστικών αποφάσεων ήδη έχουν δικασθεί και πάλι οι υποθέσεις αυτές ενώπιον του Ε΄ Τμήματος και αναμένεται η έκδοση των αποφάσεων.

Ζ. Κριτική αποτίμηση των αποφάσεων αυτών είναι δυσχερής. Κατά την άποψή μου το τοπίο, όπως διαμορφώθηκε – πιθανώς στοχευμένα – από την πολιτική εξουσία επί είκοσι χρόνια μετά την έκδοση της βασικής αποφάσεως του 1997, έχει αποκλίνει σε βασικά σημεία από τις επιταγές της αποφάσεως αυτής αλλά και από τον αρχικό νόμο του 1979. Βασική αρχή ήταν η σαφής και αποκλειστική αρμοδιότητα της δασικής υπηρεσίας, η οποία στρεβλώθηκε αμέσως μετά με τον νόμο του 1998 και ακολούθως με τους νόμους του 2003, του 2010, του 2011, 2013 και 2016. Η απαίτηση, η διαχείριση της προστασίας τεχνικών τομέων του περιβάλλοντος να γίνεται από διοικητικά όργανα αρμόδια και τυπικώς αλλά και εξ απόψεως επιστημονικής εμπειρίας, υπήρξε πάντοτε ο πυρήνας της μεθόδου που χαρακτήρισε τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας μετά το έτος 1990. Εν προκειμένω η δασική υπηρεσία της Ελλάδος παραμελήθηκε μεθοδικά επί σειρά δεκαετιών, ώστε τελικώς ο νομοθέτης να επικαλείται τις ίδιες αυτού παραβατικότητες για να δικαιολογήσει τον παραμερισμό της σε ρόλο κομπάρσου σε ένα έργο που κατά φύσιν μόνο αυτή θα μπορούσε να επιτελέσει με επιτυχία. Διότι όλα τα όργανα που ανέμειξε η πολιτική εξουσία στην μακρόσυρτη διαδικασία καταρτίσεως δασολογίου είναι ξένα προς το δάσος, τη ζωή του, τη διαχείρισή του και την ιστορία του. Τα όργανα αυτά δεν έχουν ούτε τη θεωρητική γνώση ούτε την εμπειρία ούτε την ιδεολογία των δασικών υπαλλήλων. Ως εκ τούτου, πολλές αντιρρήσεις μπορεί ανέτως να έχει κανείς με την δικαστική προσπάθεια να δικαιολογηθεί η μεγάλη αυτή απόκλιση από το βασικό πρότυπο. Για τον απλούστατο λόγο ότι «θεωρήσεις» και «εποπτείες» και «τεχνικές προδιαγραφές» δεν συνιστούν την ουσία του έργου αλλά απλώς τυπικές διαδικασίες επικυρώσεως προηγούμενου πολύπλοκου ουσιαστικού έργου, που το έχουν δημιουργήσει άλλοι. Το ζήτημα είναι βέβαια τι θα μπορούσαν να κάνουν οι δικαστές, αντιμέτωποι με de factoκαταστάσεις που επιμελώς όρθωσε το πολιτικό σύστημα υπακούοντας στις πελατειακές του ανάγκες. Διότι στις τελευταίες λέξεις κρύβεται όλη η καχεξία η και η δολιοφθορά εναντίον του μεγάλου αυτού έργου. Γράφει ο Πρόεδρος Μιχαήλ Δεκλερής: «Οι εκάστοτε κυβερνήσεις… ενεργούν μόνον ευκαιριακώς και αποσπασματικώς για το περιβάλλον…Εντεύθεν και η μετάθεση του περιβαλλοντικού προβλήματος από την Διοίκηση στα Δικαστήρια και ειδικώς στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Εάν η πολιτεία είχε πράξει όσα επιτάσσει το Σύνταγμα, ο ρόλος των δικαστηρίων θα ήτο ασφαλώς περιωρισμένος.Αλλ’ η Διοίκηση πάσχει από την παντοδυναμία πελατειακού συστήματος διακομματικού και διαχρονικού χαρακτήρος, το οποίον απεχθάνεται την τάξη, διότι τρέφεται και ενδυναμούται από την αταξία»[3] Εν όψει όλων αυτών, θεωρώ ότι δεν νομιμοποιούμαι να κρίνω αρνητικά τις αποφάσεις του Ε΄Τμήματος.

Αθήνα, 7.3.2017

[1] Αρθρο 27 παρ. 3 του ν. 2664/1998, μετά την τροποποίηση με το άρθρο 5 του ν. 3208/2003. Και η ρύθμιση, όμως, του ν. 3889 τροποποιείται με τους νόμους 4030/2011 (άρθρο 55) και 4164/2013 (άρθρο 7), τελικώς δε με τον ν.4389/2016, άρθρο 153 παρ.ΣΤ΄ το οποίο αλλάζει πάλι τη σύνθεση των Επιτροπών Αντιρρήσεων: «Οι ΕΠ.Ε.Α. αποτελούνται από: α) έναν (1) δασολόγο ως Πρόεδρο, υπάλληλο με βαθμό Α΄ του Δημοσίου ή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) ή φορέα του ευρύτερου δημόσιου τομέα, όπως αυτός οριοθετείται από τις διατάξεις του άρθρου 1 του ν. 1256/1982 (Α΄ 65), β) ένα (1) δασολόγο ή δασοπόνο ή γεωπόνο Π.Ε. ή Τ.Ε. ή τοπογράφο Π.Ε. ή Τ.Ε., υπάλληλο του Δημοσίου ή Ν.Π.Δ.Δ. ή φορέα του ευρύτερου δημόσιου τομέα και γ) ένα (1) δικηγόρο τουλάχιστον παρ΄ εφέταις υποδεικνυόμενο από τον οικείο δικηγορικό σύλλογο ή έτερο δικηγορικό σύλλογο της Επικράτειας, με τους αναπληρωτές τους, ως μέλη».

 [2] Βλ. χαρακτηριστικά τις αλλαγές στη σύνθεση των Επιτροπών Αντιρρήσεων στο άρθρο 153 παρ.ΣΤ.

[3] Μιχαήλ Δεκλερή, Το Δίκαιο της Βιωσίμου Αναπτύξεως (2.000) σελ.14-15.